.jpg)
Puzzelen is niet zomaar een gezellige bezigheid. Het is ook top voor de ontwikkeling van kinderen.
In dit artikel bespreken we
Puzzelen is echt hersengymnastiek. Uit onderzoek blijkt dat puzzelen het brein van kinderen op allerlei manieren versterkt. Zo toonden Lee, Bull & Ho (2017) aan dat visueel-ruimtelijke oefeningen, zoals puzzelen, het werkgeheugen verbeteren. Kinderen leren beter onthouden en sneller verbanden leggen — superhandig bij rekenen en lezen.
Volgens Fanari, Meloni & Massidda (2019) voorspelt een goed werkgeheugen zelfs latere rekenvaardigheid. Kinderen die sterk zijn in ruimtelijk denken, presteren beter in wiskunde en techniek. Hun hersenen leren letterlijk “denken in beelden”.
Ook de fijne motoriek krijgt een boost. In een onderzoek met peuters (3–6 jaar) bleek dat kinderen die regelmatig puzzelden, aanzienlijk beter scoorden op hand-oogcoördinatie dan kinderen die dat niet deden (p < 0,001). (Causalita Journal, 2022). Daarnaast vond Jamie Jirout et al. (2015) dat puzzelen en bouwen met blokken samenhangen met sterkere ruimtelijke redeneervaardigheden — een belangrijke basis voor STEM-vakken.
Kortom: puzzelen traint niet alleen de vingers, maar ook het geheugen, de concentratie én het denkvermogen.
Puzzelen kun je al vroeg introduceren, zelfs al vanaf 1 jaar. Jonge kinderen ontdekken dan hoe vormen passen en trainen spelenderwijs hun coördinatie en concentratie. Naarmate ze ouder worden, groeit ook hun denkvermogen: ze leren plannen, herkennen patronen en doorzetten als iets niet meteen lukt. Puzzelen groeit mee met het kind — van simpele vormen naar echte hersenkrakers.
Kinderen van deze leeftijd hebben vaak houten puzzels met grote knoppen die ze gemakkelijk kunnen vasthouden. Deze puzzels bevatten eenvoudige, herkenbare afbeeldingen van dieren, voertuigen of andere thema's die passen bij hun belevingswereld. Vormsorteerders (waarbij een vorm in een corresponderend gat moet worden geplaatst) helpen kinderen om basisbegrippen zoals vormen, kleuren en grootte te begrijpen.
Dit type puzzel helpt jonge kinderen bij het ontwikkelen van fijne motoriek (bijv. het grijpen en plaatsen van puzzelstukjes) en visuele herkenning. Volgens onderzoek van Berk (2009) helpt het de kinderen niet alleen om objecten te herkennen, maar ook om de wereld om hen heen te structureren.
Op deze leeftijd beginnen kinderen met legpuzzels van ongeveer 12-24 stukjes. Ook memory-spellen (zoals het vinden van paren) en match & zoekpuzzels zijn geschikt. Bij laatstgenoemde moeten kinderen een afbeelding matchen met een bijbehorende schaduw of een ander element.
Dit type puzzel bevordert logisch denken en herkenning van patronen. Studies van Pica (2014) suggereren dat dergelijke activiteiten kinderen helpen om abstracte verbanden te leggen, zoals kleurcombinaties en objectherkenning. Ze leren ook hoe ze op verschillende manieren naar problemen kunnen kijken om oplossingen te vinden.
Kinderen kunnen op deze leeftijd puzzels met tot 50 stukjes maken. Tangram-puzzels, waarbij kinderen vormen moeten combineren om een geheel te maken, en doordenkers (waarbij kinderen een afwijkend plaatje uit een reeks moeten vinden), bevorderen hun vermogen om logisch te redeneren en vooruit te denken.
Dit bevordert niet alleen ruimtelijk inzicht, maar helpt ook bij het ontwikkelen van geheugen en concentratie. Volgens Piaget’s theorie van cognitieve ontwikkeling (1952) kunnen kinderen op deze leeftijd beginnen met het uitvoeren van concreet operationele taken, waarbij ze logische relaties begrijpen en voorspellingen kunnen doen over wat er gebeurt wanneer ze een puzzelstukje verplaatsen.
Op deze leeftijd kunnen kinderen complexere puzzels oplossen die tot wel 100 stukjes bevatten. Logische puzzels zoals sudoku, waarbij kinderen moeten nadenken over cijfers en patronen, en escape room-puzzels, waarbij ze samenwerken om problemen op te lossen en aanwijzingen te vinden, zijn uitstekende keuzes.
Deze puzzels stimuleren abstract denken en het vermogen om problemen op te lossen. Vygotsky (1978) benadrukt het belang van sociale interactie in de ontwikkeling van kinderen, en dit type puzzel moedigt samenwerking en communicatie aan. Het werkt ook het doorzettingsvermogen van kinderen in de hand: ze leren dat ze door hardnekkig proberen uiteindelijk succes kunnen boeken.
Wil je puzzelen echt laten leven in de klas? Maak er een vast onderdeel van! Richt een puzzelhoek in waar kinderen zelfstandig of samen kunnen puzzelen. Zo creëer je een rustige plek voor focus, samenwerken én succesmomentjes.
Puzzelen werkt ook perfect als keuzewerk: ideaal voor kinderen die sneller klaar zijn of juist even willen ontspannen. Maak het extra leuk door puzzels te koppelen aan je thema’s – van herfst tot ruimtevaart. Zo leren kinderen spelenderwijs nieuwe woorden en kennis.
Gebruik af en toe ook grote groepspuzzels om samenwerking te stimuleren, of laat de hele klas werken aan één megatafelpuzzel.
En vergeet de digitale puzzels niet! Met apps of online puzzeltools stimuleer je tegelijk de digitale geletterdheid van je leerlingen.
Je kunt tot slot kinderen ook de kans om hun eigen puzzels te maken! Ze kunnen tekeningen knippen in stukjes, foto’s omtoveren tot puzzels of vormen en patronen zelf ontwerpen. Zo oefenen ze creativiteit, fijne motoriek én probleemoplossend denken tegelijk. Bovendien voelen ze extra trots wanneer klasgenoten hun puzzel oplossen.
Handige tip: met de wizzwizz puzzelkast houd je al je puzzels netjes, zichtbaar en overzichtelijk. Zo wordt puzzelen niet alleen leerzaam, maar ook een vast, geliefd onderdeel van je klasroutine.
